busana adat jawa

A. Wusana Adat Jawi Estri

Wong Jawa jaman rumiyin taksih nyekel budhaya adat istiadat para leluhur. Saka bab ingkang alit dumugi bab ingkang ageng sanget taksih dirumati lan dilestarikaken kanthi ngamalken saben piwulang lan keyakinane kanthi sae saha titi ngathi- athi. Kabeh babagan menika nduweni makna lan simbol- simbol ingkang menthes. Salah sawijining inggih menik wusana. Para jaler lan estri Jawa kuno mesthi nganggo klambi kanthi rapih lan wusana jawi ingkang sederhana. Wonten ing ngandhap menika diandharaken conto wusana adat jawi estri:

1)      Kebaya

Kebaya asalipun saking tembung basa Arab inggih menika “Abaya” ingkang artinipun klamben. Kebaya ing jaman menika namung ngginakaken bahan tenunan ingkang bahanipun sutra lan sulaman werna- werni. Ngginakaken kebaya ndadosaken para ingkang anggun lan nggadahi kepribadian ingkang sae. Kebaya ndadosaken para estri kedhah saged madhakne lan njagi badanipun piyambak.

2)      Ungkel utawa sanggul

Ungkel utawa sanggul inggih menika rambut palsu ugi rambut asli kang didamel bentuk oval lan ditempel wonten ing wingking utawa wonten ing mustaka.. Panggonanipun wonten ing sebelah nduwur utawa pucuk sirah.

3)      Setagen

Setagen yaiku kain tenunan dhawanipun 4x12 kangge ngiket kain bathik. fungsinipun sami kaliyan sabuk. Amargi saking bentukipun sing dawa wonten nilai- nilai filosofinipun ingkang luhur, supados sabar (dadi manungsa ingkang sabar) utawa dowo ususe.

5)      Jarik

Jarik utawi sinjang yaiku kain ingkang diginakaken kangge nutupi awak . jarik nggadahi makna aja gampang serik, yen ngadepi masalah kedhah ngatos-atos ampun kesusu.

6)      Cunduk Jungkat                                                                  

Cunduk jungkat yaiku  aksesori ingkang dipasang saka arah dhuwur uyeng uyeng. Cunduk jungkat nggadahi nilai pendidikan gambaran saka keprawanan. Cunduk jungkat uga nggadahi teges rapi utawa ketata. Penganten wanita dikarepake bisa nata kluwargane saengga kacipta kulawarga sakinah, mawadah, lan warohmah.

7)      Cunduk Mentul

Cunduk Mentul yaiku aksesori kang manggone ngadeg wonten ing mustaka. Cunduk mentul biasanipun kasusun saka 5 nganti 9 bunderan cilik.Cunduk mentul biasane dipasang madhep mburi. Yaiku kanggo simbol yen wanita kuwi kudu ayu kadi ngarep uga mburi.

8)  Selop

Sandhal Selop yaiku sandal kang digawe saka bahan kulit kéwan, ingkang diolah lan wujude nutupi bagian driji, geger sikil lan bageyan tungkak kebukak. Selop nduweni arti yaiku nyembah marang Gusti Allah, supaya saka lair nganthi bathin. Ing njero ati mung sumeleh.

B. Wusana Adat Jawa Jaler

          Saklajengipun inggih menika wusana adat jawa jaler, benten kaliyan wusana adat jawa estri. Amargi jinisipun benten uga fungsinipun benten-benten setunggal kaliyan setunggalipun.

1.      Udheng

Udheng basa ngokonipun, dene basa kramanipun dhestar dipunagem kangge nutupi sirah. Filosofinipun Udheng inggih menika supados menungsa iku sayogyane nduweni pikiran kang kenceng, ora gampang goyah, mung amarga situasi utawa kahanan kang ora ndukung.

2.   Kulambi utawi rasukan

Kados sampun ka-aturaken ing ngajeng, nilih busana Jawi ing Karaton Surakarta Hadiningrat punika Iyasanipun ISKS Paku Buwana III, kawit saking kedadosan wontenipun perjanjen Giyanti Ing warsa 1755 Masehi. 

3.      Stagen

Setagen punika arupi pirantos kangge nyingseti utawi ngencengaken tumempelipun sinjang wonten badan, supados sampun ngantos mlorod temahan udhar.  Setagen kadamel saking kain tenun kandel, benangipun tenun agal, mila radi kaken. Filosofipun Setagen inggih menika Nata badan supados tegap lan santun angginipun unggah-ungguh. 

4.     Sabuk

Sabuk punika ageman ingkang dipun anggem nutupi setagen.  Dados manawi sinjang sampun dipun singseti, lajeng dipun sinseti malih mawi sabuk, supados setagen mboten ketingal.  Dados kadosdene pasren Filosofipun Sabuk inggih menika kedhah saged tekun makarya supados saged menuhi kabutuhan gesangipun. Mila tiyang kedhah ubed supdaos mboten kerja tanpa asil.

5.       Epek timang lan lerep

Ingkang dipun wastani Epek menika awujud setut ingkang kadamel saking bakalan kain bludru, wiyaripun watawis 5 CM, dene panjangipun watawis 120 – 150 CM.  Bongkotipun epek dipun pasangi “Timang” utawi Gesper ingkang dipun angge nyandhet ubetipun epek, sarta “Lerep” ingkang kangge nlesepaken tirahaning epek supados mboten kumlewer. Filososfinipun Epek lan Timang inggih menika Epek: Supados saged kerja kanthi sae nggadahi ilmu ingkang manfaat. Timang: Ilmu kang dientukake kudu dipahami kanthi jelas lan ora ana rasa samang.

6. Sinjang utawi nyamping

Sinjang basanipun ngoko Jarik utawi Jarit, kramanipun inggil “Nyamping’.  Inggih punika arupi kain bathik ingkang dipun agem kanthi ka-ubedaken ing badan nutupi jaja sak pangandhap, dene watesipun suku ing nginggil polok. Filosofinipun Sinjang inggih menika supados tiyang boten gampang serik marang tiyang sanes. Ingkang wonten perkara dirampungaken kanthi cara sae lan boten grusa-grusu.

7.      Dhuwung utawi wangkingan

Dhuwung, basanipun ngoko keris, krama inggilipun wangkingan arupi wujud sanjata tumrap tiyang Jawi ingkang sanget adi luhung.  Kawastanan adiluhung amarji sak donya mboten wonten tandhingipun. Filosofinipun Dhuwungyaiku anggone nyembah Tuhan, manungsa kudu bisa ngungkurake godhaning setan kang ngganggu manungsa nalika arep nindakake kabecikan.

      8. Canela

canela yaiku selop utawa sandal kang nduweni arti canthelna jroning nala. Filosofinipun

Nyembah gusti kedhah saking lair ngantos bathin, pasrah wonten ing njero ati marang kuasaning Gusti

http://library.uny.ac.id/sirkulasi/

http://unity.uny.ac.id/